της Φιλιώς Τσουκαλά
Έπεσε τυχαία στα χέρια μου το
μυθιστόρημα του Κλάους Μαν, Μεφίστο. Για πολλούς και πολλές μπορεί να
είναι γνωστό, τόσο το ίδιο το βιβλίο όσο και η ταινία της δεκαετίας
του '80.
Στο Μεφίστο ο ήρωας, ένας
αρκετά ταλαντούχος ηθοποιός που εκφράζει προοδευτικές έως και φιλοκομμουνιστικές
απόψεις (είναι της μόδας να έχεις ανώτερες αξίες) και την έχθρα του για τους
ναζί, νοιάζεται στην πραγματικότητα μόνο για την καριέρα του. Από το
καλλιτεχνικό θέατρο λοιπόν ανέρχεται, αφήνοντας πίσω κάθε έννοια αξιοπρέπειας,
σε προστατευόμενο του Φύρερ και διευθυντή των κρατικών θεάτρων του 3ουΡάιχ.
Το βιβλίο περιγράφει τη γερμανική
κοινωνία, το πολιτικό σύστημα, τα ΜΜΕ, τα θέατρα κ.λπ. από το 1926 έως το 1936
και, δεν θέλω να σας αγχώσω, αλλά είναι ολόιδια με τη σημερινή ελληνική
κοινωνία.
Δεν είναι μόνο ο έφηβος περιθωριακός
εθνικοσοσιαλιστής που περιμένει τη μεγάλη νύχτα εκδίκησης των αφεντικών του,
δεν είναι μόνο οι σοσιαλδημοκράτες και οι φιλελεύθεροι που υποστηρίζουν ότι «ο
εχθρός βρίσκεται στ' αριστερά» κι ότι το «κίνημα του εθνικοσοσιαλισμού έχει
τόσα πολλά θετικά σημεία και θ' αποβάλει τα μικρά του λάθη που ενοχλούν, π.χ.
αυτό τον ενοχλητικό αντισημιτισμό».
Είναι κι ο εκβιαστής «δημοσιογράφος»
των κοσμικών που έχει κάνει την περιουσία του «όχι από εκείνα που δημοσιεύει,
αλλά απ' όσα τον πληρώνουν για να μη δημοσιεύσει».
Είναι η γνώση, από τότε, της εύνοιας
που δείχνει το κεφάλαιο στον Χίτλερ, είναι ο ταχύς εκφασισμός του κράτους,
χρόνια πριν εκλεγεί ο Χίτλερ καγκελάριος, η όξυνση της καταστολής απέναντι
στους εργάτες, οι νυχτερινές δολοφονίες στους δρόμους και άλλα.
Αυτό όμως που τρομάζει περισσότερο
είναι η βαθιά πεποίθηση των προοδευτικών ανθρώπων ότι το εθνικοσοσιαλιστικό
κόμμα έχει μεν εξοργιστικές απόψεις, αλλά δεν είναι δυνατόν να φτάσει στην
εξουσία.
Η ενασχόληση επίσης των καλλιτεχνών
με τις καθημερινές τους έγνοιες, λίγα χρόνια πριν αυτοί οι ίδιοι βρεθούν, στην
καλύτερη περίπτωση, στην εξορία. Είναι η ελπίδα των κομμουνιστών, την ίδια
εποχή, για μια διαφορετική κοινωνική αλλαγή, που σε εκείνη την περίοδο
οικονομικής κρίσης και ανεργίας, φαίνεται πολύ πιο πιθανή, σχεδόν
νομοτελειακή...
Τέλος, είναι ο ίδιος ο ήρωας και η
αναφορά σε δεκάδες παρόμοιους, που εκκινούν από αυτές ή τις άλλες πολιτικές
απόψεις, νοιάζονται ωστόσο αποκλειστικά για τον εαυτό τους, την καριέρα και την
ευημερία τους. Εκείνοι που με έπαρση περιφέρουν την επαναστατικότητά τους, κι
εγκαλούν τους μετριοπαθέστερους, όσο αυτό δίνει «βάθος» στην προσωπικότητά
τους. Λίγο αργότερα όμως ευγνωμονούν το νέο καθεστώς, που δεν πήρε στα σοβαρά
τους λεονταρισμούς και αναγνώρισε την πραγματική τους φύση.
Και είναι ο ήρωας αυτός αρκετά ανθρώπινος
και γι' αυτό προκαλεί τον φόβο. Ελπίζει να αγαπάει μια ερωμένη περισσότερο από
την καριέρα του. Θέλει να πιστέψει ότι έχει ιδέες και αρχές σημαντικές γι'
αυτόν. Για λίγες στιγμές, κατεβαίνοντας κάθε σκαλί προς την αναξιοπρέπεια,
σχεδόν σοκάρεται από τον ίδιο τον αμοραλισμό του, μα γρήγορα παρηγορεί τον
εαυτό του: «Είμαι τόσο αδύναμος, κινδυνεύω κι εγώ τόσο πολύ, αν δεν εξασφαλιστώ
πώς θα μπορέσω να βοηθήσω και άλλους; Τι άτυχος που είμαι;» κι έτσι πορεύεται.
Η σύγχρονη πλευρά όλων των παραπάνω
δεν χρειάζεται καν να διατυπωθεί. Η σοβαρότητα και η επείγουσα διάσταση της
τωρινής συγκυρίας προκύπτει αβίαστα.
Σημειώνω απλώς ότι το Μεφίστο εκδόθηκε
το 1936. Και δεν πιστεύω ότι ο Μαν ήταν ο μόνος που είχε καταλάβει έγκαιρα και
σε βάθος περί τίνος πρόκειται· παρακολούθησε τον όλεθρο του πολέμου από την
εξορία για να αυτοκτονήσει το 1949.
Πηγή:Εφημερίδα "Αυγή"-3/7/2014
====================================================================================
Κεραμιδόγατος
ο μαντουμανταδόρος-(Β.Π)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου