ΛΕΣΒΟΣ:ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΜΕΣΣΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

ΛΕΣΒΟΣ-ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΑΙΟΛΙΚΟ ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΟ

************************************************

Διαβάζοντας το Παρελθόν

Το Iερό των Μέσσων βρίσκεται στη θέση "Κουκάλα" ή "Κοκκάλα" της περιοχής Μέσα στην αγροτική περιφέρεια της Αγίας Παρασκευής Λέσβου. Στην αρχαιότητα βρισκόταν κοντά στα βόρεια σύνορα της επικράτειας της αρχαίας πόλης Πύρρας και στο μέσο (κέντρο) της Λέσβου, από όπου η περιοχή πήρε το όνομα της, "Μέσσον", με τον αιολικό τύπο της λέξης. Ο οκτάστυλος ψευδοδίπτερος ιωνικός ναός του δεύτερου μισού του 4ου αιώνα π.χ. ενσωμάτωσε το αρχαϊκό λατρευτικό κτίριο με τα προκτίσματά του.

Στον 3ο - 4ο αιώνα μ.χ. ο ναός καταστρέφεται, τα αρχιτεκτονικά μέλη του κυριολεκτικά θρυμματίζονται και ασβεστοποιούνται στους κλιβάνους, που κτίζονται σε επαφή και γύρω του. Η βασιλική των παλαιοχριστιανικών χρόνων κτίζεται πάνω στο δάπεδο του υστεροκλασικού ναού, ενώ η λατρεία συνεχίζεται στην ίδια θέση μέχρι σήμερα στο μεταβυζαντινό ναΐσκο του Ταξιάρχη. Οι Χριστιανικοί ναοί ήταν κοιμητηριακοί, όπως φαίνεται από τους ανασκαμμένους τάφους στο δάπεδο του αρχαίου ναού και στη γύρω περιοχή.

"Εν τω ϊρω τω εμ Μέσσω" οι τέσσερις πόλεις της Λέσβου, η Μυτιλήνη, η Μήθυμνα, η Άντισσα και η Ερεσός, συγκεντρώνονται και συναποφασίζουν για την "αύξησιν και ομόνοιαν των Λεσβίων", όπως μας πληροφορεί μια επιγραφή, που χρονολογείται στα 200-167 π.χ. "Εις Μέσσον" έρχονται δικαστές από τη Μίλητο για να επιλύσουν τις διαφορές των δύο πόλεων της Λέσβου, της Μήθυμνας και της Ερεσού. 

Το παλλεσβιακό ιερό των Μέσσων φαίνεται ότι ενώνει τη μοίρα του με ο κοινό των Λεσβίων από τα αρχαϊκά χρόνια μέχρι το 2ο αι. μ.Χ.. Με το ιερό αυτό οι μελετητές ταυτίζουν το "εύδειλον τέμενος μέγα ξύνον", που αναφέρει ο Λέσβιος ποιητής Αλκαίος. Στο τέμενος αυτό οι Λέσβιοι καθιέρωσαν βωμούς στη λατρεία των "αθάνατων  μακάρων", δηλαδή του Δία αντίαου, της "Αιολήιας θέου πάντων γενέθλια", που ταυτίζεται με την Ήρα και του "κεμήλιου Ζόννυσσου ωμήσταν" (Διονύσου) (της λεγόμενης Λεσβιακής τριάδας). Ο ίδιος ποιητής μας πληροφορεί για τις ετήσιες γιορτές και για τα καλλιστεία, που διεξάγονταν στο τέμενος. Η μεταγενέστερη ελληνιστική παράδοση φανταζόταν την ποιήτρια Σαπφώ να συνοδεύει με τη λύρα της τα κορίτσια της Λέσβου στο χορό και στο τραγούδι στο "τέμενος γλαυκόπιδος αγλαόν Ήρης". 

Η ενότητα των πέντε πόλεων της Λέσβου (Μυτιλήνης, Μήθυμνας, Άντισσας, Ερεσού και Πύρρας) την περίοδο της απελευθέρωσης του νησιού από το Μ. Αλέξανδρο, εκφράζεται με την ανέγερση ενός σημαντικότατου μνημείου στο κέντρο του νησιού, στο "Μέσσον". Στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. το ιερό, εκτός από κοινός τόπος λατρείας, αποτελεί την έδρα του Κοινού των Λεσβίων και τον τόπο συνάντησης και ανταλλαγής απόψεων των πόλεων του νησιού.
Στον όρμο Μεσιτζίκι του κόλπου της Καλλονής, λίγο βορειότερα από την Πύρρα, η Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων έχει ανακαλύψει θέση λιμενικού κατάλοιπου. Συγκεκριμένα στο Μεσιτζίκι το υποτυπώδες ακρωτήριο είναι ενισχυμένο στην κορυφή του με λοθορριπή που φέρει ίχνη κρηπιδώματος, δημιουργώντας θέσεις παραβολής για ένα έως δύο μικρά σκάφη. Τα κατάλοιπα είναι σε κακή κατάσταση διατήρησης και ενδεχομένως πρόχειρης εξ αρχής κατασκευής. Είναι πιθανόν η θέση να συνδέεται με το γειτονικό παλλεσβιακό ιερό του Μέσσου, από όπου ετυμολογείται και το τοπωνύμιο.

Ο ιωνικός ναός του Μέσσου 

αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα 

μνημεία της Λέσβου. Από τον αρχαίο 

ναό σώζεται μόνο η θεμελίωσή του 

και το εσωτερικό των βαθμίδων της 

κρηπίδας, ενώ φαίνονται η κόγχη 

του Ιερού της παλαιοχριστιανικής 

βασιλικής και ο μεταβυζαντινός 

ναΐσκος του Ταξιάρχη.

                         *****

Για την ύπαρξη του Ιερού των 

Μέσσων υπάρχει αναφορά σε ένα 

διασωθέν τμήμα ενός ποιήματος 

λιβέλλου που έχει χαθεί του 

Μυτιληναίου ποιητή Αλκαίου 

(630/20- ; π.Χ.) η οποία σώζεται 

στον Οξυρρύγχιο πάπυρο 2.165. Ο 

πιο γνωστός και σημαντικότερος 

εκπρόσωπος της Αιολικής λυρικής 

ποίησης συνέγραψε το εν λόγω 

ποίημά του εξόριστος στην Πύρρα 

εναντίον του αισυμνήτη 

(κυβερνήτης με υπερεξουσίες οι 

οποίες έχουν δοθεί από τον λαό) της  

Λέσβου Πιττακού, οποίος παρέβη 

τον όρκον που έδωσε στους 

συντρόφους του προκειμένου να 

ανατρέψουν τον τύραννο της 

Λέσβου Μυρσίλλο, προδίδοντάς 

τους σε αυτόν. Ο Πιττακός, αφού 

κέρδισε την εμπιστοσύνη του 

Μυρσίλλου, κατάφερε να τον 

ανατρέψει, αποκτώντας ο ίδιος την 

εξουσία. Έτσι ο Αλκαίος, τα αδέλφια 

του και πολλοί άλλοι αναγκάσθηκαν 

να ακολουθήσουν τον δρόμο της 

εξορίας από την πόλη- κράτος 

Μυτιλάνα (νοτιοανατολική Λέσβος) 

στην πόλη - κράτος Πύρρα 

(Κεντρική Λέσβος).

Σε μετάφραση

"...τότε οι Λέσβιοι

...περίβλεπτο μεγάλο τέμενος

κοινό έστησαν κι εκεί βωμούς

έβαλαν των μακαρίων αθανάτων

 επώνυμο προστάτη Δία 

και σένα την Αιολική ένδοξη Θεά

όλων γεννήτρα, κι αυτόν,

τον τρίτον τον τιμημένο ονόμασαν

Διόνυσο Ωμηστή.

(Α.Ε.Γ. τόμ. 372 (387), σελ. 33,35)

*****

Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΜΕΣΣΩΝ ΚΑΙ Ο ΝΑΟΣ

ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

ΜΕΣΣΑ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ROBERT KOLDEWEY-1890

*****

========================================================================

Κεραμιδόγατος 

ο μαντουμανταδόρος-(Β.Π)