Σάββατο 4 Μαΐου 2019

ΤΑ "ΞΥΛΑ" ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ, ΧΑΡΟΥΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΡΑΚΛΗΔΙΚΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ

«Τα ξύλα» της Αγιάσου

Ξύλα – Ταμπάνια – Τσάμια – Κιούρτικο – Çeçen kizi – Πλεύρα

Σκοπός μερακλήδικος με πολλά ονόματα που χάνονται στο βάθος του χρόνου

Η ιστορία θέλει να έχει πρωτοπαιχτεί ο σκοπός αυτός το 1878 στην Αγιάσο της Λέσβου, κατά τη διάρκεια της κατασκευής του πρώτου ατμοκίνητου ελαιοτριβείου για τις ανάγκες όλου του χωριού και συγκεκριμένα όταν το έργο βρισκόταν στην κατασκευή της στέγης. Τα ξύλα προέρχονταν από το κοντινό δάσος και μεταφέρονταν πάνω στους ώμους πολλών ανθρώπων. Για το συντονισμό των βημάτων, αλλά και για να δημιουργηθεί κέφι και ενθουσιασμός, μια “μουσική με φυσερά” έπαιζε τον ευχάριστο και ρυθμικό σκοπό μιας τούρκικης πατινάδας, η οποία άρεσε ιδιαίτερα στον Τούρκο διοικητή της Αγιάσου Οσμάν Πασά.

Η Αγιάσος είναι χτισμένη στο εσωτερικό του νησιού δίπλα από το όρος Όλυμπος, με πυκνή βλάστηση. Χωριό παραδοσιακό με κατοίκους μερακλήδες στη ζωή, στη μουσική και στο χορό…

Το χορό αυτόν τον συναντάμε και με την ονομασία «Ταμπάνια» ή «Τσάμια» , καθώς έτσι αποκαλούνται στη Λέσβο τα χοντρά ξύλα που τοποθετούνται ως δοκάρια στη στέγη (taban και çam στα τουρκικά σημαίνει σανίδα και πεύκο, αντίστοιχα).

Πρόκειται για έναν από τους πιο δημοφιλείς χορούς και σκοπούς της Λέσβου, άκουσμα που έχει ταξιδέψει σε όλα τα μουσικά αυτιά, βήματα που έχει χορέψει κάθε χορευτής παραδοσιακός.

Ο σκοπός του είναι ιδιαίτερα χαρούμενος και μερακλίδικος. Πρόκειται για έναν αργό συρτό που συνήθως γυρίζει σε μπάλο. Λέγεται πως το σημερινό άκουσμα δεν αποτελεί ακριβή τήρηση του πρωτότυπου, αλλά όπως και σε όλα τα πράγματα, έτσι και στο χορό και το τραγούδι, οι ντόπιοι πρόσθεσαν τα δικά τους χαρακτηριστικά και ιδιώματα με το πέρασμα του χρόνου κάνοντας έτσι κτήμα τους τον σκοπό.

Αν και ο σκοπός αυτός κρατάει από πολύ μακριά έγινε πλατιά γνωστός από έναν μεγάλο της Μυτιληνιάς μουσικής παράδοσης, τον Αγιασώτη Νίκο Καλαϊτζη, γνωστό σαν «Μπινταγιάλα».

Ο Διονυσόπουλος, στο “Λέσβος Αιολίς” γράφει επί λέξει για Τα ξύλα ή Κιούρτικο :

Οργανικός σκοπός, σε τετράσημο ρυθμό, ιδιαίτερα αγαπητός στη Λέσβο τις τελευταίες δεκαετίες. Απαντάται ως τον Καύκασο και είναι γνωστός με το όνομα Çeçen kizi (= Τσετσένα κόρη), σύμφωνα με καταγραφή του σπουδαίου Τούρκου μουσικού Cemil Bey (1873 – 1916), ο οποίος χρησιμοποιούσε την παραδοσιακή μουσική της Μ. Ασίας ως πρώτη ύλη για τις συνθέσεις του. Παραλλαγή του ίδιου σκοπού βρίσκουμε και στην Πρέβεζα, στα πλαίσια του αστικού ρεπερτορίου της, με τον τίτλο “Πλεύρα”

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Χαρίλαου και του Σταύρου Ρόδανου, προπολεμικά στην Αγιάσο αυτόν τον σκοπό τον έλεγαν και “κιούρτικο”, δηλαδή κούρδικο (Κιούρτ = Κούρδος στα τούρκικα). Παιζόταν στο δρόμο ως εμβατήριο, λίγο πιο αργά από το μαρς, και σπανίως ως καθιστικό. Είχε “αέρα” ηρωϊκό και μεγαλοπρεπή και δεν χορευόταν. Στις αρχές του αιώνα παιζόταν μια φορά το χρόνο, όταν εόρταζε η τουρκική αστυνομία και οι Τούρκοι έβγαιναν και κερνούσαν. Σύμφωνα με τον Π. Παντελέλλη , ο οποίος έπαιζε τρομπόνι, στο Πλωμάρι ήταν γνωστός ως “κιούρτικο αλέμ χαβασί” και παιζόταν μόνο ως πατινάδα. Μερικοί τον ήξεραν και ως σκοπό του Οσμάν Πασά. Στην Κάπη, σύμφωνα με τον Μ. Κυριάκογλου, |άμα έλεγες στους παλιούς μουσικούς να στο παίξουν συρτό, μπορεί να μάλωνες μαζί τους. Το έλεγαν “κιούρτικο” και είχε λίγο διαφορετικό χτύπημα στο ρυθμό”.

Ακούστε στα παρακάτω βίντεο την τούρκικη

Tanburi Cemil Bey Çeçen Kızı