ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο ΞΕΣΗΚΩΜΟΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

πηγή:

της Ελίφ Σαφάκ

22/2/2015

Όταν ήμουν μαθήτρια γυμνασίου στην Τουρκία, κάθε φορά που έπαιρνα το λεωφορείο φρόντιζα να έχω στο χέρι μια ανοιχτή παραμάνα για να τσιμπάω μ' αυτήν τους εφαψίες.

Όταν ξεκίνησα το Πανεπιστήμιο, είχα πάντα στην τσάντα μου σπρέι πιπεριού, όπως και πολλές φίλες μου. Μιλούσαμε γι' αυτά τα πράγματα, αλλά μόνο μεταξύ μας, χαμηλόφωνα.

 Σήμερα, οι γυναίκες της Τουρκίας δυναμώνουμε τη φωνή μας, ανοιγόμαστε και μοιραζόμαστε πλέον δημόσια ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης. Ανησυχούμε. Πενθούμε. Και, ταυτόχρονα, θυμώνουμε.

Η νέα φάση ξεκίνησε όταν η Οζγκετζάν Ασλάν, μια εικοσάχρονη φοιτήτρια ψυχολογίας από τη Μερσίνη της Νότιας Τουρκίας, βρέθηκε νεκρή σ' ένα ξεροπόταμο. Ο δολοφόνος, αφού είχε αποπειραθεί να τη βιάσει, τη σκότωσε με μαχαιριές και την έκαψε. Ο ένοχος ήταν, κατά δική του ομολογία, ο οδηγός του λεωφορείου στο οποίο είχε θεαθεί η Ασλάν τελευταία φορά ζωντανή να μπαίνει. Στο έγκλημα τον βοήθησαν ένας φίλος του και ο πενηντάχρονος πατέρας του.

Ο βάρβαρος φόνος της Ασλάν πυροδότησε ένα άνευ προηγουμένου κύμα διαμαρτυριών, που σάρωσε όλη την Τουρκία. Ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου της Μερσίνης ανακοίνωσε πως κανένας από τους 1.600 δικηγόρους της επαρχίας δεν θα αναλάμβανε την εκπροσώπηση του δολοφόνου ή των συνεργών του. Οι φοιτήτριες άρχισαν να πηγαίνουν στα μαθήματά τους ντυμένες στα μαύρα, οι εργαζόμενες φορούσαν μαύρα περιβραχιόνια στη δουλειά.

Στην πόλη που ζούσε η Ασλάν, την κηδεία της παρακολούθησαν χιλιάδες γυναίκες. Η ισλαμική παράδοση, όπως τουλάχιστον τηρείται στην Τουρκία, επιβάλλει οι γυναίκες να παρακολουθούν τις κηδείες από την «ουρά» του πλήθους, αφήνοντας τους άνδρες να μεταφέρουν το φέρετρο και να έχουν τον πρώτο λόγο στις προσευχές. Αυτή τη φορά, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις του ιμάμη, οι γυναίκες αρνήθηκαν να μείνουν στην ουρά και δήλωσαν αποφασισμένες «να μην αφήσουν να ξαναγγίξουν την Ασλάν χέρια αντρικά». Τελικά, γυναίκες κουβάλησαν το φέρετρο. Και γυναίκες την έθαψαν.

Τα τελευταία δέκα χρόνια, ο αριθμός των ανθρωποκτονιών που σχετίζονται με το φύλο έχουν τριπλασιαστεί. Από το 2003 έως το 2013, η οικογενειακή βία έχει αυξηθεί πάνω από 1.400% (goo.gl/VV7AR2). Στην Παγκόσμια Έκθεση για το Χάσμα των Φύλων, η Τουρκία βρίσκεται στην 125η θέση σε σύνολο 142 χωρών, ενώ καταλαμβάνει σταθερά την τελευταία θέση από τις χώρες του ΟΟΣΑ.

Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) αντικατέστησε το Υπουργείο Γυναικείων και Οικογενειακών Υποθέσεων με το Υπουργείο Οικογενειακής και Κοινωνικής Πολιτικής. Η μετονομασία μοιάζει ασήμαντη, αλλά είναι απολύτως ενδεικτική: αφενός σβήστηκαν οι «γυναίκες», αφετέρου πήρε πρωτοκαθεδρία η «οικογένεια». Κατά την επίσκεψή του σε ένα μαιευτήριο τον Ιανουάριο, ο Υπουργός Υγείας Μεχμέτ Μουετσίνογλου δήλωσε πως η κύρια σταδιοδρομία των γυναικών είναι η μητρότητα και πως οι Τουρκάλες θα έπρεπε να εστιαστούν μόνο σε αυτήν. Η δήλωση προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις.

Παρά την ψήφιση ενός νέου νόμου για «την προστασία της οικογένειας και την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών» το 2012, τα βήματα που έχουν γίνει προς την παροχή συγκεκριμένης οικονομικής, ψυχολογικής ή κοινωνικής βοήθειας στις κακοποιημένες γυναίκες είναι ελάχιστα. Υπάρχουν λιγότερα από 100 καταφύγια γυναικών σε όλη τη χώρα, την ώρα που γυναικείες ΜΚΟ τονίζουν πως το νούμερο αυτό θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 7.500.

Μιλώντας σε μια πολιτική συγκέντρωση, ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου υποσχέθηκε να ξεκινήσει μια νέα εκστρατεία για την εξάλειψη αυτού του είδους βίας, ενώ ο πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε για τον φόνο της Ασλάν: «Θα παρακολουθήσω προσωπικά την υπόθεση, για να είμαι σίγουρος πως [οι ένοχοι] θα τιμωρηθούν με τη βαρύτερη δυνατή ποινή. Ήδη παρακολουθώ την υπόθεση». Ωστόσο, την ίδια στιγμή, πολλά στελέχη του κυβερνητικού κόμματος έριξαν αλάτι στην πληγή με διάφορες εμπρηστικές δηλώσεις. Ο επικεφαλής της Επιτροπής Διερεύνησης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έφτασε να δηλώσει πως «το να σκοτώσεις ένα αγέννητο μωρό είναι μεγαλύτερο έγκλημα από τον βιασμό».

Στο μεταξύ, εξελίσσεται ήδη ένας κοινωνικός μετασχηματισμός, μια αλλαγή που διαφεύγει από πολλούς αναλυτές που εστιάζουν περισσότερο στο πολιτικό παρά στο πολιτισμικό πεδίο: οι γυναίκες στην Τουρκία πολιτικοποιούνται πιο ανοιχτά από τους άντρες. Οι μισοί διαδηλωτές στο Πάρκο Γκεζί ήταν γυναίκες. Οι περισσότερες εκστρατείες πολιτικής κριτικής στα κοινωνικά δίκτυα ξεκινούν από γυναίκες. Τα σώματα και οι τρόποι ζωής των γυναικών έχουν μετατραπεί σε ιδεολογικό πεδίο μάχης.

Ο Πρόεδρος Ερντογάν κατακεραύνωσε τις συμμετέχουσες στις διαδηλώσεις κατά της οικογενειακής βίας και της σεξουαλικής παρενόχλησης, επειδή τραγουδούσαν και χόρευαν στους δρόμους. Στη φιλοκυβερνητική εφημερίδα Yeni Safak, κάποιοι σχολιαστές έγραψαν πως, αφού βιασμοί συμβαίνουν ακόμα και στην Αμερική, θα έπρεπε να πάψουν πια οι διαμαρτυρίες. Κάποιος από αυτούς έγραψε: «Βουλώστε το και τραβάτε στο γιατρό!».

Οι γυναίκες στην Τουρκία είναι βέβαια διχασμένες, ακριβώς όπως και η κοινωνία στην οποία ανήκουν. Όχι όμως ως Τουρκάλες και Κούρδισσες. Ούτε ως μουσουλμάνες και μη. Ούτε καν ως συντηρητικές και προοδευτικές. Από δω και εμπρός, το μεγαλύτερο χάσμα θα βρίσκεται μεταξύ εκείνων που υπερασπίζονται τη σιωπή και το status quo, κaι εκείνων που αρνούνται να σωπάσουν μπροστά στην εντεινόμενη βία εναντίον του φύλου τους.

*Η Ελίφ Σαφάκ είναι μυθιστοριογράφος. Ζει στο Λονδίνο και την Κωνσταντινούπολη. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην «Guardian», 22.2.2015

===================================================================================

Κεραμιδόγατος

ο μαντουμανταδόρος-(Β.Π)